An Triail: Freagra Samplach “Tá fimíneacht agus mímhacántacht le feiceáil i mbeagnach gach gné den saol mar a léirítear sa dráma seo é”. Pleigh. Le Clodagh Hannan, Mercy Oyewo, Elaine Ní Threasaigh, Cian O’Brien agus Kyle Luck

Gan amhras ar bith, tá fimíneacht agus mímhacantacht le feiceáil i mbeagnach gach gné den saol mar a léirítear sa dráma ‘An Triail’ le Máiréad Ní Ghráda. Is léir ó phríomheachtraí  an dráma gur fimínigh amach is amach iad an chuid is mó de na carachtair: Pádraig, Bean Uí Chathasaigh agus Liam Ó Cathasaigh ach go háirithe. Bhí tionchar ollmhór ag saol na 1960dí in Éirinn ar an mbealach gur imeallaigh siad Máire gan scrupall nó choinsias ar bith. Áfach, ar an taobh eile den scéal, tá daoine tuisceanach agus cabhrach sa dráma chomh maith cosúil le Mailí. Nuair a bhí Máire in am an ghátair, thug Mailí tacaíocht di agus ní féidir linn dearmad a dhéanamh ar sin.

                            Ar an gcéad dul síos ní féidir an ráiteas seo a phlé i gceart muna luaitear Pádraig, an duine is mhímhacanta sa dráma. Buailimid leis don chéad uair nuair a théann Máire go dtí an rince sa teach scoile. Nuair a chuirtear é agus Máire in iúl dá chéile don chéad uair, léiríonn sé an-suim i Máire, ach go háirithe nuair a deireann sí go mbeidh sí “ag dul isteach sna mná rialta.” Tuigeann Pádraig go bhfuil Máire go hiomlán faoi smácht a máthair “cailín óg agus gan taithí aici ar rincí”. Tá fhios aige go bhfuil Máire go hiomlán neamhurchóideach agus soinneanta, ach ba chuma leis agua siúlann sé abhaile léi ar aon nós. Déanann sé iarracht í a mhealladh le briathra binne agus caint ghlórmhar. Is léir go bhfuil bua na cainte aige. “An bhfaigheann tú an chumhracht san aer?” “Dhéanfadh sé dán d’éadán geal leathan”. Ag an bpointe seo tá Máire faoi dhraíocht. Tar éis é sin, insíonn Pádraig di go bhfuil bean chéile tinn aige. “Níor fhéad sí riamh a bheith ina bean chéile cheart dom”. Is é sin a chéad sampla den a mhímhacántacht uafásach. Cé go bhfuil sé ag insint na fírinne do Mháire, ní féidir linn ach smaoineamh ar a bhean chéile bocht tréigthe sa bhaile, Ba cheart go bhfuil sé ag tabhairt aire di in ionad a bheith báite i bhféin trua an t-am ar fad. Tuigeann sé go bhfuil sé ag tarraingt trioblóid air féin agus ar a theaghlach, ach níl uaidh ach a dhúil ainsrianta féin a shásamh.

Feictear gaois na haoise agus baois na hóige sa chaidreamh idir Máire agus Pádraig. Tá a fhios ag Máire nár chóir di a bheith ag buaileadh le Pádraig in aon chor ach tá smácht iomlán aige uirthi. Tar éis cúpla seachtaine fógraíonn Pádraig léi go bhfuil siad pósta anois. “Is tú mo bhean feasta-is tú mo bhean chéile”.  Tar éis é sin ar fad éalaíonn Pádraig, ag fágáil Máire ina haonair agus í ag iompar clainne. Nuair a thagann sé go dtí teach Mailí níos déanaí titeann an lug ar an ar Mháire. Diúltaíonn sé féachaint ar leanbh Mháire. Ní halibhneas ach brón, díomá agus briseadh croí a fhágann Pádraig ina dhiaidh. Ag an deireadh ní chuirtear an ruaig air as an gceantar mar a chuirtear ar Mháire. Cé go bhfuil a fhios ag na madraí sráide go bhfuil fear éigin ciontach tá Pádraig fós in ann a stádas a choimeád sa phobal.  Ní ghlacann sé le haon phíosa den milleán cé gurbh é ba chúis leis an dtrioblóid ó thosach an scéil. Údar gach n-oilc Máire is ea Pádraig.

            

 Is léir gur duine mímhacánta é Liam ón nóiméad a bhuailimid leis. Ligeann sé air nach bhfuil sé ag dul amach le Beiti de Búrca ach éalaíonn sé amach an fhuinneog nuair a bhí a mháthair ina codhladh sámh. B’fhearr leis a mhianta féin a shásamh in ionad aire a thabhairt do Mháire. Is dócha gur feidir linn cuid den mhilleán a chur ar Liam mar sin. Tá sé báite i bhféintrua i ndeireadh an dráma, ach níl aiféala ar bith air nár chabhraigh sé le Mháire. Déanann sé gach tréaniarracht ar gach pioc den mhilleán a chur de. Deireann  Liam “ní ormsa is cóir aon phioc den mhilleán a chur...ní mise a comeadaí”. Bíonn comhrá tabhachtach idir Liam agus a Mháthair faoi Béití de Búrca a leiríonn gur fear mímacánta é. Ba mhaith le Liam dul go dtí teach na mBúrcach chun a chailín Beití a fheiceáil. Nuair a chuireann a mháthair ceist air, insíonn sé bréag beag di. Deireann Liam “Níl aon tóir agam ar Beitì de Búrca” sular imíonn sé amach an fhuinneog. Is léir ó na pointí thuas gur fear mhímhacánta agus gur fhimíneach amach is amach é Liam. 

Is fíor é a rá go bhfuíl fimíneacht agus mímhacántacht le feiceáil i saol Bean Uí Chathasaigh. Is duine chríostúil í. “Thog mise go creidiúnach agus go críostúil í” a deireann sí nuair atá an Aturnae ag déanamh ceistiúcháin uirthi. Ní léiríonn sí aon treithe chríostaíochta i leith Mháire áfach.  Nuair atá a hiníon féin i dtrioblóid agus tá cabhair práinneach ag teastáil uaithi, níl trua ná trocaire ná tacaíocht aici di. Ceistíonn an aturnae é seo freisin , “ ar thaispeáin tú grá máthar nó carthanacht chríostaí do d’iníon nuair a bhí sí i dtrioblóid ? ”. Casann sí a droim ar Mháire agus, díreach cosúil lena mac, Liam, ní cheapann sé go bhfuil gá an milleán a chur uirthi féin. “Ní ormsa is cóir aon phioc den mhilleán a chur”. Tá sé ina hintinn aici gur mór an peaca leanbh a bheith ag bean shingil. De dheasca sin tá áthas uirthi iarracht a dhéanamh chun gin Máire a mharú ‘ “Ól é seo… socróidh sé sin thú”.’Is duine ceanndána í Mháire agus diúltaíonn sí an deoch a thógáil mar tuigeann sí cad go díreach atá ar siúl. Is mór an trua a fheiceáil go bhfuil Bean Uí Chathasaigh níos buartha faoi tuaraimí na gcomharsan ná faoina hiníon féin.

I gcomparáid le sin, níl fimíneacht nó mímhacántacht le feiceáil nuair a luaitear an carachtair Mailí sa dráma. Ní ghlactar leis an bpríomhphearsa , Máire Ní Chathasaigh , ina teach féin, ina paróiste féin , san ionad oibre , san eaglais , nó fiú amháin i measc strainséirí. Níl cabhair le fáil aici ach amháin ó Mháilí , striapach bean eile atá imeallaithe ag an tsochaí. Ón uair a insíonn an t–oibrí soisialta do Mháire go mbeidh sí ag dul isteach i dteach tearmainn,“áit ina mbeidh na cailíní eile mar chomhluadar agat”, is í Máilí an t–aon duine a thaispeánann cairdeas agus cineáltas di. Feictear go bhfuil caidreamh réasúnta idir Máilí agus na mná eile sa tearmainn. Nuair a thagann Seáinín an Mhótair isteach sa seomra níocháin, taispeánann Máilí go bhfuil féith an ghrinn inti. Ardaíonn sí croí Máire. Is cara den chéad scoth í le Máire agus tugann sí tacaíocht di i ngach slí. Ní léiríonn sí fimíneacht ná mímhacántacht in aon slí.

             

Mar fhocal scoir, is léir go raibh an fhimíneacht, béalchráifeacht agus an easpa Chríostaíochta go smior tríd an dráma. Níl dabht ar bith ach go raibh tionchar ollmhór ag an fhimíneacht ar an tragóid agus gur chuir sé Máire ar bealach a haimhleasa. Tá an fhimíneacht agus an mímhacántacht le brath go leanúnach tríd an dráma ar fad idir na carachtair go léir agus faoi dheireadh is léir go bhfuil baint tubáisteach aige ar shaol Mháire.